متن، هويت و جامعه در تعريف گوگل

بالاخره گوگل، كه روزي فراش خانة ياهو بود در برابر ياهو قد برافراشت و او را به چالش طلبيد. گوگل با راه‌اندازي دو سرويس پست الكترونيك جي‌ميل (gmail) و شبكة اجتماعي اوركات (orkut) و خريد سرويس بلاگر (blogger)، سه گام بزرگ در اين راه برداشت. در همين سه‌گام بسياري از ويژگي‌ها و تمايزهاي گوگل آشكار شده است. پيش از اين مي‌دانستيم كه گوگل بناي خود را بر متن در برابر تصوير نهاده است. در شرايطي كه «تصوير» در اينترنت حاكميتي بلامنازع مي‌يافت و منطق تلويزيون در صفحات وب تكرار مي‌شد، اين بازگرداندن «كلمه» و «متن» كاري جالب بود. گوگل تا آنجا پيش رفت كه حتي تبليغات خود را هم بدون تصوير ارائه داد، به‌ياد داريم كه اين كار در شرايطي انجام شد كه هم امكانات فنّي خوبي براي ساخت و انتقال تصاوير با حجم كم و كيفيت بالا فراهم آمده بود و هم تبليغ بدون تصوير ناممكن مي‌شد.
براي نمونه، حتي در كشورهاي با امكانات توزيعي ضعيف، دسترسي به پست الكترونيك ياهو و پخش تبليغات آن دشوار نبود. سه‌گام جديد گوگل هم هر يك ويژگي‌هاي بنيادين و متمايزي را آشكار مي‌كند. پست الكترونيك گوگل، از همان نظام تبليغ بدون تصوير تغذيه مي‌كند. براي بازكردن و خواندن يك نامة الكترونيك در سيستم ياهو اول مجبور به دريافت و مشاهدة يك تصوير تبليغاتي به‌نسبت حجيم و درشت در بالاي صفحه بوديم، اما در سرويس جديد گوگل، موتورهاي هوشمند متن نامه را مي‌خوانند و متناسب با آن تبليغي كه خيلي هم نسبت به متن نامه متمايز نيست، در حاشية صفحه درج مي‌شود. تا اينجا همان استراتژي اولية گوگل تكرار شده است، امّا مهمترين بخش از برنامة گوگل را بايد در نحوة پذيرش درخواست‌ها براي ايجاد پست الكترونيك ديد: برخلاف همة سرويس‌دهندگان رايگان موجود، گوگل درخواست مستقيم و فردي نمي‌پذيرد. نمي‌توان به‌صفحه‌اي رفت، فرمي پر كرد، هويتي تعريف كرد و مشترك سرويس پست الكترونيك گوگل شد. در مراحل ابتدايي، گوگل مشتركان سرويس پست‌الكترونيك خود را از ميان كاربران سرويس بلاگر انتخاب كرد و براي آنان دعوت‌نامه فرستاد و بعد همان مشتركان اوليه، مشتركان بعدي را معرفي مي‌كنند. به‌اين ترتيب، بر خلاف سيستم ياهو كه امكان ايجاد صندوق پستي و هويت‌هاي بيشماري را براي مشتريان خود ايجاد كرده است، گوگل خارج از شبكه‌هاي تعريف شده و مشخص اجتماعي، هويتي را به‌رسميت نمي‌شناسد. در ياهو مي‌توان تقريباً بي‌نهايت هويت براي خود تعريف كرد و با نام‌هاي مختلف به دريافت، توليد و تكثير محتوا پرداخت. اين هويت‌ها مي‌توانند سيال و يك‌ساعته باشند و خود ياهو آنها را در صورت بيكاري حذف مي‌كند. اما در عرصة گوگل بنا بر اين است كه هر نفر فقط يك هويت داشته باشد، و آن يك هويت با هويت اصلي و اجتماعي او تمايزي نداشته باشد. يعني يا بايد خود گوگل با سازوكارها و روش‌هاي خاص خود، وجود شخص شما را به رسميت بشناسد، يا در شبكه‌اي اجتماعي كه گوگل مي‌شناسد، حضور داشته باشيد. اوركات از ديگر خدمات جديد گوگل است كه همين برنامه را در پيش دارد. تا اين ساعت تبليغ مستقيمي در اوركات مشاهده نشده است و اوركات بيشتر برنامه‌اي براي سازماندهي شبكه‌هاي اجتماعي است. ورود به اوركات همچون درخواست صندوق پست‌الكترونيك گوگل به‌صورت فردي ممكن نيست و بايد يكي از اعضاي موجود شما را دعوت كند. به‌اين علّت ساختن هويتي مجازي بسيار دشوار است. جي‌ميل در ابتدا با برخي بدبيني‌هاي حقوقي همراه بود و اوركات به‌خاطر فراهم‌آوردن امكان نظارت بر رفتار فردي و گروهي، برخي بدبيني‌هاي مدني را برانگيخته است. همگان روش‌هاي گوگل يعني ترجيح متن بر تصوير، ترجيح هويت مشخص بر هويت سيال، ايجاد و تقويت شبكه‌هاي موضوعي اجتماعي را خوب مي‌دانند و در عين حال، نسبت به استفادة گوگل از حجم بالاي اطلاعاتي كه
در اختيار دارد به‌ديدة شك مي‌نگرند. هر چه باشد، در طول دهة گذشته شاهد افول ياهو از يك سازمان‌دهنده به اطلاعات موجود در اينترنت به ابزار دست بازار امريكا بوده‌ايم.
[اين مطلب در روزنامة جمهوريت، شماره 6، صفحه 10 چاپ شده است. نسخه html
اين روزنامه هنوز راه‌اندازي نشده است.]